गुल्मी । अर्घाखाँचीका नेवार समुदायको पहिचानका रूपमा नाचिने भैरव नाच गुल्मी जिल्लाको सदरमुकाम तम्घासमा प्रर्दशन गरिएको छ। नेवा खल गुल्मीको आयोजनामा तम्घास बजारको चिदीचौरमा गएराती प्रर्दशन गरिएको हो।
जिल्लामा आजभन्दा ४० वर्ष पहिले प्रर्दशन भएको थियो । भैरव नाचलाई अहिलेका पिडीहरु समक्ष जानकार गराउने उदेश्यले आर्घाखाँचीबाट भैरव नचरी ल्याएर प्रर्दशन गरिएको नेवा खल गुल्मीका हरिकुमार श्रेष्ठले बताए । भैरव नाच अर्घाखाँचीका नेवार समुदायको मौलिक नाचका रूपमा रहेको छ । भैरव नाच श्रीकृष्ण जन्माष्टमीको दिन सुरु गरी कार्तिक औँसीसम्म नाचिन्छ । देउसी, भैलीको मादल बज्नु अगाडि यस नाचलाई विसर्जन गर्नुपर्छ भन्ने स्थानीय मान्यता छ । नाच हेर्न गुल्मी सदरमुकाम तम्घासमा विभिन्न ठाउँबाट बाक्लो उपस्थिति रहेको थियो । भैरव नाच सात ताल (पटक)सम्म नाचिन्छ । सामान्यतया एउटा ताल २० मिनेटको हुन्छ । बीचमा छोटो विश्रामपछि पुनः सुरु हुन्छ । यसमा काल भैरव मुख्य हुन्छ । श्वेत भैरव र रक्तभैरव सहायक हुन् । साथमा डङ्किनी पनि हुने गर्दछन् ।
भैरवको स्वरुपमा हुने यस नाचका नर्तकलाई भगवानको प्रतीकका रुपमा पूजा गरिन्छ । यद्यपि डङ्किनीलाई पनि पूजा गरिन्छ । डङ्किनी नारी स्वरुपको हुन्छ । पुरुष नर्तक महिलाको भेषमा शृङ्गार गरेको हुन्छ । यसको स्पष्ट स्वरुप नखुले पनि भैरव नाचको अभिन्न अङ्गका रुपमा रहँदै आएको छ ।
तीनवटै भैरव आनो भूमिकाअनुसारका रङमा ख्वापः (खप्पर), कपडा, चमर (चौरी गाईको पुच्छर), मालासहित शृङ्गार गरी भगवान्को विशाल आकृति निर्माण गरिने गरिन्छ । भैरवलाई आकर्षक बनाउन समयसापेक्ष शृङ्गार सामग्रीको प्रयोग गरिन्छ ।
यसपछि तान्त्रिक विधिबाट पूजा गरी नाच सुरु गरिन्छ । बाजा बजाउनेहरू मुख्यरूपमा नेवार समुदायकै भए पनि सहायक बाद्यवादकमा अन्य जातजातिका पनि सहभागी हुन्छन् ।
यसमा मुख्य गरी खीं बाजा (मिर्दुङ)लाई गुरु मादलका रूपमा राखिन्छ भने साथमा झुर्मा (याली), सहनाइ, धङ्कुरीलगायतका वाद्यवादन प्रयोग गरिन्छ । सातवटै ताल (पटक)को लय फरकफरक हुन्छ । तान्त्रिक विद्यामा निपूणहरूलाई विशेषगरी पाँच ताल र छ तालमा भैरव उत्रिन्छ । यसरी काम्नेमा दर्शक पनि हुन सक्छन् र नर्तक पनि । भैरव नाचको तान्त्रिक पूजा विधिमा गल्ती भए यसले क्षति पनि पुर्याउँछ भन्ने जनविश्वास भएकाले यो नाचप्रति धेरै सचेत हुने गर्दछन् । नाचलाई रोचक बनाउन लाठी नाच (टाकुनडोली), घोडा नाच, चरा नाच, लाहुरे लाहुरेनी नाचलगायतका मनोरञ्जनात्मक कार्यक्रम सञ्चालन गरिने गरिन्छ ।
नेवार समुदायका विभिन्न प्रचलित एवं ऐतिहासिक नाचमध्येको एक भैरव (भैरम) नाच यस समुदायभित्र मात्रै होइन अन्य समुदायका बीचमा पनि लोकप्रिय छ । भैरव नाच पश्चिम नेपालका अर्घाखाँची, पाल्पा, बाग्लुङ, दैलेखलगायतका क्षेत्रमा नाचिन्छ ।
यसको शैली भिन्नाभिन्नै छ । अर्घाखाँचीको भैरव नाच गुल्मी, प्यूठान, पाल्पा, कपिलवस्तु, रुपन्देहीलगायतका क्षेत्रमा पनि लोकप्रिय छ ।
अर्घाखाँचीकोे भैरव नाच गुल्मीमा प्रर्दशन
अर्घाखाँचीकोे भैरव नाच गुल्मीमा प्रर्दशन
Advertisement
तपाईको प्रतिक्रिया