प्युठान। प्युठानका विभिन्न कोटघर र देवीका मन्दिरहरुमा हतियार जुधाएर नाच्ने परम्परागत सरायँ नाच सुरु भएको छ । दसैँ/तिहारसँगै प्युठानमा नाचिने सरायँ नाचले सबैतिर रौनकता बढाएको छ ।
दसैँको नवमी र दशमीको दिनमा यहाँका ऐतिहासिक कोटघर, दुर्गा र कालिका मन्दिरहरूमा राखिएका ऐतिहासिक हतियारहरु प्रदर्शन गर्दै पञ्चेबाजाको तालमा नाच्दै मन्दिर परिक्रमा गर्ने चलन रहेको छ। कोटहरुमा परेवा उडाउने र पशुबली पनि दिने गरिन्छ । दसैँको अस्टमी र नवमीका दिनमा पशुबली दिने र दशमीका दिनमा टीका लगाइसकेपछी एकादशीदेखि पूर्णिमासम्म कोटघर, दुर्गाभगवतीका शक्तिपीठहरु सरायँको रमझम र पञ्चेबाजाको धुनले गुल्जार बन्छन । हातमा तरवार, खुँडा बोकेकाहरू एकअर्काको ढाड जोडाउँदै नाच्छन्। ‘वाखै’ भन्दा छुट्टिने र ‘ह’ भन्दा ढाड जोड्ने गरिन्छ । यो क्रम तिहारपछिको पूर्णीमा सम्म चलिरहन्छ।
१३औँ शताब्दिमा प्युठानको भित्रीकोट राज्यका शासक जाँट बंशिय राजाको राक्षसी स्वभावका विरुद्ध एकताबद्ध भएर जनताले तरवार उठाएको घटनासँग यो सरायँ नाच जोडिएको छ ।
मानवरूपी राक्षसले वर्ष-वर्षमा एउटा मान्छेको मासु खाने गरेको र एक जनाले आफ्ना बाबु नपठाएर आफैँ पुण्यखोला डल्ले भन्ने स्थानमा गई तरवारले राक्षसलाई नै मारेपछि यसैको खुसियालीमा चार गाउँबाट स्थानीय तरवार लिई वाख्यै/वाख्यै भन्दै नाच्दै खुसियाली मनाएको किम्बदन्ती रहेको छ ।
यसैबेलादेखि निरन्तर सरायँ नाच्ने गरिएको स्थानीय तथा नेपाल पत्रकार महासंघका केन्द्रीय सदस्य सुशील पोखरेलले बताउनुहुन्छ।
डल्लेबाट आरम्भ भएको सरायँ नाच्ने मेला जिल्लाका विभिन्न स्थानमा लाग्ने गर्दछ । उहाँले भन्नुभयो, ‘यो एक विजयोत्सव जस्तै नै हो, गाउँका कोट, डाँडाहरूमा बाजाको तालमा ‘ऊ खै ऊ खै गर्दै….’ सरायँ नाच्ने गरिन्छ,’ ‘परापूर्वकालदेखि यो अहिलेसम्म चलिरहेको छ।’ डल्लेमा देखाईने सरायँ नाच जिल्लाकै सबैभन्दा ठूलो हो । नेता वामदेव गौतमले २०७० सालदेखि प्रतियोगिताकै रुपमा सरायँ नाच संचालन गरेपछि दर्शकहरुको आकर्षण वर्षेनी बढ्दो छ ।
पछिल्लो समय प्युठान नगरपालिकाले नाचको व्यवस्थापन गर्दै आएको छ । आवश्यक बजेट बिनियोजन गरेर पालिकाले मेलाको संरक्षण र व्यवस्थापन गर्दै आएको नगर प्रमुख विष्णु योगीले बताउनुभयो । डल्ले मेलामा सरायँ टोलीबीच प्रतिस्पर्धा गराईने र सबैभन्दा राम्रो नाच देखाउने टोलीलाई पुरस्कार दिने गरिएको उहाँले बताउनुभयो ।
हरेक वर्ष तिहारको भाइटीकाको भोलिपल्ट डल्लेमा सरायँ नाचिन्छ । पुरुष मात्र नभएर अहिले महिलाले समेत सरायँ नाच्न थालेका छन् । दसैँ/तिहार मनाउन देश/विदेशबाट घरमा आएकाहरू डल्ले, बडारपाटाको सरायँ हेरेर मात्र फर्कने चलन छ । बडारपाटाको सरायँ भाइटीकाको दुई दिनपछि लाग्ने गर्दछ ।
जिल्लाका कोट नाम गरेका ठाउँहरू बिजुलीकोट, नारिकोट, तुषाराकोट, भित्रीकोट, बाँदीकोट, ओखरकोट, भिङ्रीकोट, लगायतका स्थानको नाम सरायसँग जोडिएर आउँछ । प्यूठानमा जम्मा ३८ ओटा कोटहरु छन । अग्लो ठाउँमा रहेका कोटमा शासकहरुको इतिहास र देवीका मन्दिरमा देवीदेवताका प्रतीकहरू जोडिएका छन् ।
देवीको विशेष शक्ति रहेको बिश्वास गरिने ती ‘कोट’हरुमा परापुर्व देखि नै सरायँ खेल्ने र पूजा गर्ने परम्परा रहेको स्थानीय बताउछन।
प्युठानमा शुरु भयो सराएँ नाँच
प्युठानमा शुरु भयो सराएँ नाँच
Advertisement
तपाईको प्रतिक्रिया